Mauthausen: Κόλαση επί της Γης

Ο Gary Ross είχε πει κάποτε «ο ρατσισμός είναι η προβολή των δικών μας φόβων σε κάποιον άλλο».

Είναι απερίγραπτο το συναίσθημα όταν περιφέρεσαι στους διαδρόμους ενός χώρου που υπήρξε κάποτε ένα άγριο στρατόπεδο θανάτου. Μετά το Άουσβιτς στην Πολωνία, το Μαουτχάουζεν-Γκούζεν αποτέλεσε το δεύτερο μεγαλύτερο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ευρώπη κατά την διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Πλέον, παραμένει ανοιχτό ως μουσείο. Θεωρητικά λοιπόν, είσαι προετοιμασμένος γι' αυτά που θα αντικρίσεις. Κρεματόρια, θάλαμοι αερίων, αποτεφρωτήρια. 

Κι όμως, κανένα ιστορικό βιβλίο δεν είναι τελικά ικανό να σε προετοιμάσει για το μούδιασμα που θα αισθανθείς. Ξαφνικά, τα 100.000 άτομα που έχασαν την ζωή τους, ζωντανεύουν μόνο και μόνο για να διηγηθούν μια ιστορία. Την δική τους ιστορία. Αν και έχουν περάσει πάνω από μισός αιώνας, το Μαουτχάουζεν παραμένει το ίδιο φρικαλέο όπως τότε. Οι αρμόδιοι αυστριακοί φορείς έχουν κάνει απίστευτα καλή δουλειά με το μουσείο, το οποίο καταφέρνει να σου δώσει όχι απλά ένα φευγαλέο στιγμιότυπο της εποχής αλλά μια ολοκληρωμένη εικόνα του τι συνέβη.

Πολυμεσικές εφαρμογές αναλαμβάνουν τον ρόλο του αφηγητή, όμως η στιγμή που κυριολεκτικά ξεχνάς να αναπνεύσεις είναι όταν διαβάζεις τις επιγραφές στα προσωπικά αντικείμενα των κρατουμένων. Συνήθως, όταν σκεφτόμαστε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας έχουμε στο μυαλό μας κάτι απρόσωπο και γενικό. Μα σαν βλέπεις μωρουδιακά ρούχα ή ένα καθρεφτάκι χειρός συνειδητοποιείς πως πρόκειται για πραγματικούς ανθρώπους με συναισθήματα. Οι τραγικές φιγούρες της ιστορίας αποκτούν όνομα και επώνυμο.

Κάτι άλλο που μου έκανε εντύπωση ήταν το γεγονός πόσοι πολλοί πέθαναν λίγο πριν την απελευθέρωση. Αρχικά νόμιζα ότι ήταν εξαιτίας των συνθηκών που επικρατούσαν αλλά ένα δωμάτιο ήταν εκείνο που τελικά μου έλυσε την απορία. Όταν τα γερμανικά τάγματα εφόδου κατάλαβαν ότι πλησιάζει η ήττα, αποφάσισαν να επισπεύσουν τα πράγματα. Με διαταγή του τότε διοικητή του στρατοπέδου Φραντς Τσίραϊς όσοι κρατούμενοι δεν μπορούσαν να περπατήσουν εκτελέσθηκαν είτε με πυροβόλα όπλα είτε με δηλητηριώδεις ενέσεις «ώστε κανείς κρατούμενος να μη πέσει στα χέρια του εχθρού». Υπολογίζεται ότι κάθε ημέρα πέθαιναν από διάφορες αιτίες περίπου 200 άτομα.

Κατά τις τελευταίες εβδομάδες της λειτουργίας του στρατοπέδου οι SS έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να καλύψουν τα ίχνη των εγκλημάτων τους. Κατά την περίοδο αυτή, ο θάλαμος αερίων (μακάβριας χωρητικότητας 120 ανθρώπων) έκλεινε «υπερωρίες» θανατώνοντας 650 άτομα στην προσπάθεια να ελαφρώσει το «νοσοκομείο». Στο ιατρείο του στρατοπέδου διεξάγονταν, επίσης, ψευδοϊατρικά πειράματα με χορήγηση τεστοστερόνης, επιμολύνσεις με βακίλους φυματίωσης, φθείρες και πολλαπλές χειρουργικές διαδικασίες. Για αρκετό διάστημα, ένας από τους γιατρούς αφαιρούσε ζωτικά όργανα όπως το συκώτι ή τα νεφρά από ζωντανούς ασθενείς για να δει πόσο μπορεί να επιβιώσει ο κρατούμενος χωρίς το εν λόγω όργανο.

Λίγο πριν φύγουμε, το μάτι μου έπεσε σε ένα ελληνικό σύνθημα που ήταν γραμμένο στον τοίχο ενός κελιού. «Δεν θα περάσει ο ρατσισμός, Ελλάς 2013». Σκέφτηκα πως μάλλον το είχαν γράψει  Έλληνες του εξωτερικού. Αποκλείεται κάποιος που ζει στην Ελλάδα να μην βλέπει τον φασισμό στην χώρα μας...

Το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν-Γκούζεν (Mauthausen-Gusen) απέχει περίπου 25 χλμ. από την πόλη Λιντς στη βόρεια Αυστρία.