Brexit: Αρχή του τέλους ή καινούργια αρχή;
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι ίσως μια ισχυρή σφαλιάρα για την ηγεσία της Ευρώπης. Ίσως πάλι αυτή η σφαλιάρα να είναι, αν όχι η τελευταία, η σημαντικότερη μέχρι στιγμής υπενθύμιση για αλλαγή. Το ευρωπαϊκό όραμα είναι ένα ιδεώδες στο οποίο πολλοί άνθρωποι πίστεψαν και άλλοι αργότερα κατάφεραν να το υλοποιήσουν σε μεγάλο βαθμό. Το Brexit, η έξοδος δηλαδή του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι τελικά πραγματικότητα και το τι μέλει γενέσθαι στις δύο Ενώσεις (Ευρώπη και Ηνωμένο Βασίλειο) είναι αυτη τη στιγμή αβέβαιο.
Η θέση του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρώπη ήταν πάντοτε διαφορετική από τις άλλες των υπολοίπων κρατών-μελών. Ας μην ξεχνάμε πως η Βρετανία αντιτάχθηκε στο κοινό νόμισμα, στη Ζώνη του Σένγκεν και πολύ συχνά αποτελούσε τον αστερίσκο στις συνθήκες που υπέγραφαν οι ηγέτες της Ένωσης. Το βρετανικό σκεπτικό γύρω από την Ευρώπη και το ιδεώδες της ήταν χλιαρό ως προς την κοινωνικοπολιτική του μορφή. Οι Βρετανοί, εξάλλου, δε χρειάστηκαν ποτέ την Ευρώπη να τους κουνάει το δάκτυλο σε ζητήματα κοινωνικής πολιτικής ή προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κοινωνικής ασφάλισης ή πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Η βρετανική φιλοσοφία προλάβαινε την αντιφατική Ευρώπη στα ζητήματα αυτά. Η κεντρική προτίμηση της Μεγάλης Βρετανίας όσον αφορά στην Ευρώπη ήταν η οικονομία, η κοινή και ελεύθερη από δασμούς πρόσβαση σε 27 και πλέον χώρες. Αυτός ήταν ο λόγος που δε συμμετείχε στη Σένγκεν και βεβαίως ο λόγος που πρώτη η Μάργκαρετ Θάτσερ είπε το χαρακτηριστικό «Νο! Νο! Νο!» στην ιδέα περί ομοσπονδιοποίησης των ευρωπαϊκών θεσμών και πρώτη εκείνη απέρριψε πιο δυναμικά από καθένα την κοινή ζώνη νομίσματος. Και αυτό, γιατί οι Βρετανοί όντως επωφελούνται απο την κοινή αγορά, αλλά δε θα μπορούσαν να δεχτούν να καθορίζει την ισοτιμία του νομίσματος τους μια «ξένη» τράπεζα.
Η εξαιρετική και μοναδική θέση τους στην Ένωση, το γεμάτο αστερίσκους στάτους του Βασιλείου στην Ευρώπη προκαλεί πραγματικά απορία για το λόγο ψήφισαν τελικά να αποχωρήσουν. Η αγγλική υπερηφάνεια, η πεποίθηση του «μόνοι μας τα καταφέρνουμε καλύτερα», η απέχθεια προς τις «γραφειοκρατικές» Βρυξέλλες και η «γερμανική ηγεμονία» μαζί με τα δισεκατομμύρια που προσφέρουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση κάθε χρόνο για τους «φτωχούς Νότιους» ίσως ήταν που ώθησαν τους Βρετανούς (κυρίως τους Άγγλους και τους Ουαλούς) να θέλουν να φύγουν, να γίνουν «ελεύθεροι». Από την άλλη, βέβαια, η δυναμική της χώρας ήδη φαίνεται να κάμπτεται. Κι αν όχι τόσο η πτώση της λίρας, τότε η ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας, η έντονη αντίθεση των Λονδρέζων στην αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και η πρόθεση της Βόρειας Ιρλανδίας να προσχωρήσει στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, ώστε να παραμείνουν μέλη της κοινής ευρωπαϊκής οικογένειας στο ιδεώδες της οποίας πιστεύουν, πρόκειται να απασχολήσουν πολύ περισσότερο την μετα-Brexit εποχή στο νησί. Έγιναν ξανά κυρίαρχοι ή τελικά κατάφεραν να διαλύσουν οικονομικά και γεωγραφικά τη χώρα τους; Παρόμοιο, αν όχι ίδιο, ερώτημα τίθεται και για την Ευρώπη των 27 πλέον. Η Ευρώπη μπορεί να αδράξει επιτέλους την ευκαιρία να μεταρρυθμίσει το γραφειοκρατικό αυτό οικοδόμημα και να το επιστρέψει ξανά στα αρχικά του ιδεώδη.
Τα ανθρώπινα δικαώματα, η ελεύθερη αγορά και φυσικά η προάσπιση της ειρήνης και της δημοκρατίας στην ήπειρο είναι όσα υπεγράφησαν στο Μάαστριχτ το 1992. Εν έτει 2016, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι όντως ένωση που προασπίζει... κυρίως τράπεζες. Υπολογίζοντας τους ανθρώπους ως νούμερα που πρέπει να υποστούν λιτότητα στο βωμό των χρηματοοικονομικών συμφερόντων και της πλαισιωμένης δημοσιονομικής πολιτικής. Κάποτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ο στόχος πολλών χωρών. Κι όμως μόλις πέρυσι η Ισλανδία απέσυρε το αίτημά της για ένταξη, η Βρετανία αποφάσισε να αποχωρήσει και οι Βαλκάνιοι χάνουν τον ενθουσιασμό τους για την ευρωπαϊκή τους πορεία. Η Ευρώπη χάνει το πρεστίζ της, χάνει τους υποστηρικτές της και το κυριότερο χάνει τους Ευρωπαίους πολίτες της. H «Εναλλακτική για τη Γερμανία», το «Εθνικό Μέτωπο» στη Γαλλία, η κυβέρνηση στην Πολωνία, η απέχθεια για τους πρόσφυγες στην Ουγγαρία και σε άλλες χώρες στην Κεντρική Ευρώπη, το ντέρμπι Οικολόγου και Εθνικιστή υποψηφίου Προέδρου στην Αυστρία, η έλλειψη κοινής πολιτικής στο προσφυγικό, η οχταετής αδιαλλαξία για την κρίση χρέους στην Ελλάδα, η φαινομενική αποδοχή της λαϊκής ετυμηγορίας στα κράτη-μέλη και βέβαια η αποτυχία ενσωμάτωσης ανθρώπων που γεννιούνται στην Ευρώπη και αργότερα την χτυπούν με τρομοκρατικές επιθέσεις είναι κρίσεις που μαστίζουν το οικοδόμημα που οραματίστηκε μεταξύ άλλων και ο Βρετανός Ουίνστον Τσόρτσιλ.
Αν το χαστούκι του Brexit δεν είναι αρκετό με τη σειρά του να ταρακουνήσει τη φιλοσοφία της σημερινής Ευρώπης, τότε ας μην αμφιβαλλουμε για νέα Exit. Και όπως ο Ιταλός πρώην Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Πρόντι λιτά σημείωσε: «Οι πολίτες δε μισούν την Ευρώπη, μισούν αυτή την Ευρώπη!»
