Strike a pose

Για τα επόμενα 20.000 χρόνια η απαγορευμένη ζώνη γύρω από τον Πυρηνικό Σταθμό Παραγωγής Ενέργειας του Τσερνόμπιλ έχει εκτιμηθεί ως μη κατοικήσιμη εξαιτίας της ραδιενέργειας που εξακολουθεί να εκπέμπεται. Ακόμη όμως και το μεγαλύτερο καταγεγραμμένο πυρηνικό δυστύχημα στην ιστορία δεν είναι ικανό να σταθεί εμπόδιο σε μια καλή selfie...

Το ΗΒΟ, που αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο συνδρομητικό κανάλι στην Αμερική, αναβίωσε τον τρόμο του Τσερνόμπιλ σε μια εξαιρετική μίνι σειρά. Στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, ένα πείραμα εξελίχθηκε σε ένα μεγάλο λάθος με ολέθριες συνέπειες. Η Σοβιετική Ένωση προσπάθησε ανεπιτυχώς να κρατήσει κρυφά όσα διαδραματίστηκαν την 26η Απριλίου του 1986. Οι ακτίνες α,β και γ μαζί με άλλες τοξικές ουσίες που απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα από την έκρηξη του αντιδραστήρα 4 του πυρηνικού εργοστασίου (στην σημερινή Ουκρανία), δεν δημιούργησαν υπερήρωες αλλά καρκινοπαθείς. Μόλις δυο μέρες αργότερα επιστήμονες στην Σουηδία βρέθηκαν αντιμέτωποι με ανησυχητικά επίπεδα ραδιενέργειας και ανέφεραν τα στοιχεία στις αρχές, οι οποίες εντόπισαν την πηγή στην Σοβιετική Ένωση. Αν και αρχικά αρνήθηκαν οποιαδήποτε ανάμειξη στο συμβάν, αναγκάστηκαν να αναλάβουν την ευθύνη όταν η σουηδική κυβέρνηση πρότεινε να καταθέσουν επίσημη καταγγελία στον ΔΟΑΕ (Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας). Ωστόσο, και τότε πέρασαν στα «ψιλά» την καταστροφή (τάξης του μέγιστου προβλεπόμενου ατυχήματος στην Διεθνή Κλίμακα Πυρηνικών Γεγονότων) με μια ολιγόλεπτη ανακοίνωση. Μέσα στις επόμενες εβδομάδες, ο απόηχος δεν άφησε κανένα περιθώριο αμφισβήτησης για την σοβαρότητα της κατάστασης. Τόσο ο επικεφαλής του προσωπικού του αντιδραστήρα, Αλεξάντερ Ακίμοβ όσο και οι εργάτες δεν φορούσαν προστατευτικές στολές με αποτελέσμα να χάσουν τη ζωή τους μετά από 21 μέρες. Σύμφωνα με τα στοιχεία, περίπου 37 άνθρωποι παρουσίασαν οξείας μορφής μόλυνση από ραδιενέργεια, από τους οποίους 31 απεβίωσαν τους πρώτους τρεις μήνες. Στο μεγαλύτερο ποσοστό ήταν πυροσβέστες και διασώστες. Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων και όσων νόσησαν τις επόμενες γενιές από το Τσερνόμπιλ δεν έχει καθοριστεί. Οι ελλιπείς πληροφορίες το καθιστούν αδύνατο. Για παράδειγμα, «στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία 1986 - 1996 ιατρικοί κύκλοι αποδίδουν 1500 περιπτώσεις καρκίνου που δεν δικαιολογούνταν από το ιστορικό του ασθενούς σε πιθανές επιπτώσεις του Τσερνόμπιλ». Παρόμοια περιστατικά που συσχετίζονται με το Τσερνόμπιλ (γενετικές μεταλλάξεις, λευχαιμία κ.α) σημειώθηκαν -και εξακολουθούν να συμβαίνουν- σε αρκετές χώρες της Ευρώπης καθώς και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Άλλωστε, μέχρι και σήμερα ανά τακτά χρονικά διαστήματα γίνεται συστηματικός έλεγχος για την μόλυνση από ραδιενέργεια, τα οποία αποτελέσματα συγκεντρώνει και εκθέτει και η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας. Από την επιστημονική πλευρά λοιπόν, τα ευρήματα παραμένουν κατά κάποιο τρόπο ασαφή, οι μαρτυρίες της γενιάς του Τσερνόμπιλ όμως ξεκαθαρίζουν λίγο περισσότερο το μέγεθος της τραγωδίας. Στο βιβλίο «Τσερνόμπιλ – Ένα χρονικό του μέλλοντος» η συγγραφέας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς περιγράφει με τρόπο γλαφυρό μία από τις εκατοντάδες τραγικές ιστορίες που εκτυλίχθηκαν στην τοπική κοινωνία μετά το τραγικό δυστύχημα.

«Φύγαμε την τρίτη ημέρα. Ανακοίνωσαν από το ράδιο πως απαγορευόταν να πάρουμε μαζί μας τα υπάρχοντα μας[...] Πήρα μόνο την πόρτα του διαμερίσματος. Η μητέρα μου είχε πει ότι ο νεκρός πρέπει να τοποθετείται στην πόρτα του σπιτιού του. Πήγα την κόρη μου και τη γυναίκα μου στο νοσοκομείο. Είχαν μαύρες κηλίδες σε ολόκληρο το σώμα τους. [...] Έκαναν μερικές δοκιμές σε αυτά. Η κόρη μου ήταν έξι ετών. Τη βάζω στο κρεβάτι και μου ψιθυρίζει στο αυτί μου: "Μπαμπά, θέλω να ζήσω, είμαι ακόμα μικρή". Και σκέφτηκα ότι δεν καταλάβαινε τίποτα. Μπορείτε να φανταστείτε επτά μικρά κορίτσια ξυρισμένα, φαλακρά σε ένα δωμάτιο; Υπήρχαν επτά στο δωμάτιο του νοσοκομείου. Η σύζυγός μου δεν μπορούσε να το δεχτεί "Θα ήταν καλύτερο για εκείνη να πεθάνει παρά να υποφέρει από αυτό. Ή για μένα να πεθάνω, έτσι ώστε να μην χρειάζεται να παρακολουθώ πια". Την βάλαμε στην πόρτα, στην πόρτα που βρισκόταν ο πατέρας μου. Μέχρι να φέρουν ένα μικρό φέρετρο. Ήταν μικρό, όπως ένα κουτί για μια μεγάλη κούκλα»*. Σε ένα άλλο σημείο η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς σημειώνει: «Τσερνόμπιλ. Για όλους εμάς δε θα υπάρχει άλλος κόσμος. Καταλαβαίνουμε τώρα πως δεν υπάρχει διαφυγή. Έχουμε μια εντελώς διαφορετική εικόνα του κόσμου. Είμαστε μια χαμένη γενιά που ξεπροβάλλει από τον πόλεμο. Μια μπερδεμένη γενιά που ζει αγκαλιά με το Τσερνόμπιλ. Είμαστε χαμένοι, άοπλοι στη συμφορά. Η μοναδική μας σταθερή αναφορά είναι ο ανθρώπινος πόνος. Το ανεκτίμητο κεφάλαιό μας»*. Σήμερα, τριάντα τρία χρόνια αργότερα, στα λιγοστά φωτογραφικά ντοκουμέντα που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, έρχονται να προστεθούν και άλλα με πρωταγωνιστές τους τουρίστες που ποζάρουν στο φακό. Ανέκαθεν η εικόνα είχε δύναμη γιατί είναι πιο εύκολο να συνδεθείς με αυτό που βλέπεις παρά με κάτι που διαβάζεις ή ακούς. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι φωτογραφίες δεν ενώνουν τον θεατή με το Τσερνόμπιλ, αντίθετα σβήνουν κάθε ίχνος σύνδεσης με την ανθρωπότητα.

Photo Credits;  Igor Kostin, Adalberto Roque, Gerd Ludwig,  Getty Images.